آرزوی محال محمد جواد کبودرآهنگی برای تئاتر؛
ناخوش احوالی همیشگی تئاتر در همدان
- توضیحات
- منتشر شده در چهارشنبه, 22 ارديبهشت 1395 12:42
- نوشته شده توسط فرشته اکبری
یکی از کارشناسان و پیشکسوتان تئاتر استان همدان میهمان پایگاه خبری "همدان نیوز" بود و از گلههایش از حال این روزهای تئاتر به عنوان هنر فاخر در همدان با ما گفتوگو کرد.
به گزارش "همدان نیوز"، ماحصل این گپ و گفت صمیمی درد و دلی شد از زبان محمد جواد کبودرآهنگی یکی دیگر از بزرگان تئاتر این استان که وجه اشتراک سخنان او با دیگر هنرمندان همدانی، حسرت و افسوس از وضعیت کنونی تئاتر این روزهاست.
همدان نیوز: بهعنوان اولین سؤال از نحوه شروع فعالیتتان و چگونگی ورودتان به این عرصه بگویید.
اگر بخواهم بگویم که چه چیزی باعث شد تا وارد تئاتر شوم باید به دوران مدرسه برگردم همان روزهایی که اولین احساسات من نسبت به تئاتر شکل گرفت و مثل همه هنرمندان در آن زمان چون تئاتر مدرسهای، تنها فضایی بود که میتوانستیم تئاتر را کار کنیم از تئاتر مدرسهای شروع کردم.
قبل از انقلاب فرهنگ و هنر و خانه جوانان، پیشاهنگی، هلالاحمر و شیر و خورشید گروههای تئاتری داشتند که فعالیت میکردند بنابراین ما هم در این اماکن حضور پیدا میکردیم و با این گروهها کار میکردیم بالطبع اصل فعالیت من همزمان با اوج پیروزی انقلاب بود.
بعد از انقلاب مضامین نمایشنامهها تغییر پیدا کرد و همین باعث شد که هنرمندان بیشتر در نمایشهای مذهبی حضور پیدا کنند که توسط انجمن اسلامی و کانون بسیج که در گذشته خانه جوانان بود کار را اجرا و با گروههای مختلفی همکاری میکردند. از بهترین دورههای آموزشی که شرکت داشتم دورهای در فرهنگسرای نیاوران بود که تا امروز با وجود گذراندن دورههای آموزشی حتی در دانشگاه هم مباحثی را که در آن دوره آموختم تجربه نکردم.
شاید بتوانم بگویم که نقطه عطف کار من در سال 1365 با نمایش دلقکها به کارگردانی محمد رحمانی بوده است ، نمایشی متفاوت که بازخورد بسیار خوبی داشت و در رادیو هم پخش میشد. بعد از آن به عنوان کارشناس وارد اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شدم و در اولین جشنواره استانی تئاتر در سال 68 برای اولین بارشرکت کردم. در جشنواره دوم هم با یکی از گروه های نمایشی در جشنواره حضور پیدا کردیم که برگزیده شدیم. با شروع شدن جشنواره کودک نمایشهایی را کار کردم که موفق به گرفتن عنوان و کسب رتبه شدم و این روال ادامه داشت تا امروز که نزدیک به 35 نمایش را کار کردم که تعدادی از آنها آثار سنتی، سیاه کاری و مذهبی بودند و در اجرا موفق به جذب مخاطب شدند.
همدان نیوز: در رابطه با تغییر مضامین تئاتر در دوران پس از انقلاب توضیح دادید. با توجه به اینکه دفاع مقدس فاصله چندانی از این دوره ندارد و هنرمندان همدانی آثار مهمی را برای اجرا در جبهه جنگ در کارنامه کاری خود دارند، در رابطه با فضای تئاتر استان را در روزهای جبهه و جنگ توضیح دهید.
نمایشی را در زمان جنگ به نام "انفجار" در منطقه سرپل ذهاب و در مناطق جنگی دیگر به مدت 15 روز اجرا کردیم و اینکه توانسته بودیم کسانی را که در فضای جنگ حضور داشتند، وارد فضای هنری کنیم توفیقی بود که نصیب ما شد. حتی در مناطق جنگی در محوطههای فضای باز این نمایش اجرا شد و مورد استقبال قرار گرفت. این نمایش هم موزیکال و هم طنز بود. تلاش کردم در طول سالهای اخیر نمایشهایی را در خصوص دفاع مقدس و در رابطه با اهلبیت و چندین فرم نمایشی با محوریت دفاع مقدس کار کنم. یک یا دو نمایش کار کردم که دفاع مقدس را شعارگونه منعکس نمیکرد و با گاهی حتی با نقد هم همراه بود.
همدان نیوز: حال تئاتر همدان را چگونه ارزیابی میکنید؟
راستش را بخواهید حال تئاتر هیچوقت خوب نبوده و انگار قرار نیست کسی برای آن برنامه خاصی داشته باشد اگرچه سالنهای نمایش اجرا دارند اما در مجموع تئاتر در شهرستانها خاموش است. جز تعداد انگشت شمار نمایشهایی که به جشنوارهها راه مییابند عملاً تئاتر پویایی در استان نداریم متأسفانه در خصوص تئاتر تنها در رسانههای محلی پرداخته میشود و کسی در سطح ملی از نمایشهای اجرا شده در همدان خبری ندارد. تفاوت ما با کلانشهری مثل تهران دقیقاً در این مطلب است بنابراین وقتی نمایشی در تهران اجرا میشود توسط سایتها و رسانهها مورد نقد و تحلیل قرار میگیرد و به آن پرداخته میشود اما این فضا در شهرستانها وجود ندارد . به نظر میرسد برای بهبود حال تئاتر، ما باید قید انجمن نمایش را بزنیم و فکر کنیم که متولی ندارد و خودمان در بخش خصوصی به فکر چاره و درمان باشیم اما متأسفانه نه طرح و برنامهای داریم و نه حمایت کنندهای که بتوانیم در این مسیر گام برداریم. با توجه به این نباید منتظر حمایت مالی باشیم چون هرگز حمایت از تئاتر نبوده و قرار نیست به هیچ عنوان بودجهای به تئاتر اختصاص یابد و هیچ مسوولی هم پاسخگو نیست و اگر اغراق نباشه باید گفت تئاتر شهرستانها به سرگرمی برای هنرمندان تبدیل شده و اصل تئاتر در شهر تهران متمرکز شده است.
هریک از هنرمندان ما که برای ادامه کار خود به تهران مراجعه کردند موفق بودند و شاید مهمترین دلیل آن وجود فضایی برای دیده شدن در حد بینهایت است با این حال سیاستگذاری درستی در حوزه فرهنگی وجود ندارد، بنابراین مرکز هنرهای نمایشی نمیتواند متعلق به تمام استانها باشد و تنها به داشتن یک اتاق در تهران بسنده میشود. نه اینکه بگوییم این معضل تنها گریبان گیر همدان است، نه چنین نیست و استانهای بزرگی هم که حرف برای گفتن در این عرصه دارند به این وضعیت دچار شدند و انگار تنها تئاتر در تهران مورد اهمیت قرار گرفته است.
با این حال امیدواریم برنامهریزی برای تئاتر به وجود بیاید. نگاهی که به تئاتر شهرستانها به عنوان نمایشهای بومی و محلی دارای هویت و لباس و غیره بنگرد و آن را حمایت کند.
برای تهران متأسفم که هرگز اجازه نمیدهد تئاتر شهرستانها اجری عموم داشته باشد و به عقیده من از تئاتر شهرستانها میترسند. مشکلات زیادی برای ما هنرمندان شهرستان برای اجرا در تهران وجود دارد و باید دردسرهای زیادی را متحمل شویم تا بتوانیم در تهران نمایش اجرا کنیم.
همدان نیوز: با این اوصاف گریزی هم بزنیم به بحث داغ مخاطبین تئاتر در استان و اینکه اساساً وضعیت فعلی را چگونه ارزیابی میکنید؟
در همدان مخاطبین حرف ندارند و مردم این شهر و استان تئاتر را خوب میشناسند و پیگیر تئاتر هستند. مخاطبان عام و خاص در همدان به خوبی به سمت تئاتر هدایت میشوند . نمایش کودک در همدان بسیار موفق است و حتی فروش برخی نمایشها بسیار بهتر از تهران هم دیده شده است. در گذشته درب سالن به روی مخاطبان باز بود اما در سالهای اخیر بلیت فروشی تئاتر انجام شد و همین موضوع اتفاق خوبی بود. در این صورت دیگر میهمان نخواهیم داشت. میهمان معنایی ندارد و همه باید بلیت بخرند تا به سالن نمایش بروند و تئاتر ببینند.
همدان نیوز: در خصوص تشکیل انجمن هنرهای نمایشی که بار دیگر قرار است به صورت انتخابات شکل بگیرد، چه نظری دارید؟
در گذشته نه تهران بلکه استانها برای تئاتر هزینه میکردند؛ انجمن نمایش هم از همان روزها شکل گرفت اما در چند سال اخیر رویه را تغییر دادند و با انتصاب فردی که از طرف اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی بود فعالیت انجمن نمایش را بهطور عینی تعطیل کردند و قرار است بعد از آزمون و خطاهای مختلف مجدداً فعالیت آن را به شکل و شمایل گذشته برگردانند اما سؤالی که وجود دارد این است که اگر عملکرد انجمن هنرهای نمایشی بد بود چرا دوباره راه اندازی شد ؟یک نفر بهعنوان نماینده انتخاب شد و این موضوع، هیچ اتفاق خوبی نمیتوانست باشد چون انجمن نه اختیار و نه وظیفه و نه اعتباری داشت. حالا دوباره تصمیم بر این است که بازی قبلی تکرار و نمایندگان استانها از یک نفر به سه نفر تبدیل شودکه روند مثبتتری است اما درکل هر مسئولی وارد میشود برنامههای خاص خود را اجرا میکند و برنامهای منسجم و اساسی در این خصوص وجود ندارد.
همدان نیوز: در گذشته شاهد صفهای طولانی تماشاگران تئاتر در همدان بودیم که با گذر زمان گویا با هرسال یک قسمت از آنها بریده میشد که به نظر میرسد یکی از عوامل تاثیر گذار در این مهم پیشرفت تکنولوژی و فضاهای اینترنتی بود. به نظر شما ورود فضای مجازی و شبکه خانگی چه میزان در کاهش مخاطبان تئاتر اثرگذار بوده است؟
تالار فجر در گذشته نقطه عطف سالنهای نمایش تئاتر بود و ما واقعاً برای شهروند تئاتر اجرا میکردیم اما با اتفاقات اخیر و سهم خواهی های شهرداری نمیتوانیم در این سالن نمایش اجرا کنیم. ما با نمایندگان مجلس و مسئولان صحبت کردیم اما شهرداری سالن به تئاتر نمیدهد و این بهانه را دارد که این سالن برای شهروندان در نظر گرفته شده است. مگر غیر از این است که تئاتر برای شهروندان اجرا میشود اما شهرداری پنبه در گوش فرو برده و هیچ توجهی به این موضوع ندارد. حتی خود شهرداری هم که اعتبارات برنامههای فرهنگی دارد اما در راستای حمایت از تئاتر اقدامی انجام نمیدهد. در تهران شهرداری جشنواره تئاتر فجر را حمایت میکند اما در همدان، شهرداری حتی در نصب بنر و بیلبورد هم موانعی را ایجاد میکند .اما باید باور داشته باشیم هر جا فرهنگ رشد میکند تئاتر هم پیشرفت میکند. زمانی استاندار اسبق آقای خرم تأکید کرد که تا وقتی در استان مسوولیت دارد تالار فجر برای هنرمندان تئاتر خواهد بود اما پس از آن، شرایط تغییر کرد. داستان تأسف بار سالنها در شهرستان زمانی غمگینتر میشود که این سالنهای نمایش در شهرستانهای ما در حواشی شهر و دور از دسترس ساخته میشود و علیرغم هزینههایی که صورت گرفته، فضاها در مناطقی ساخته شده که ساخت آن فایدهای ندارد. به جای در نظر گرفتن سالن ابنسینا در مصلی همدان باید تالار فجر در میدان آرامگاه بوعلی سینا به تئاتر اختصاص پیدا میکرد. اگر ساختمان برخی ادارات در میدان آرامگاه برای سانهای نمایش تئاتر در نظر گرفته میشد آیا نمیتوانست جمعیت زیادی را به تماشا وادارد؟ آیا منجر به رشد تئاتر نمیشد؟
همدان نیوز: با استناد به صحبتهای شما پیرامون مشکلات و حواشی این کهن هنر میتوان مدعی شد این بیتوجهی و چالشها باعث شده تئاتر چندان مورد توجه قرار نگیرد. در این خصوص بیشتر صحبت کنید.
اگر بهتر بخواهم در تشریح این فضا وارد شوم باید بگویم که تئاتر زمانی جان مایه دوباره میگیرد که مسئولان وارد کار شوند و دلسوز تئاتر باشند. دستگاهها میتوانند برای تئاتر هزینه کنند اما با افسوس باید گفت که تقریباً مدیران هیچوقت حتی برای دیدن اجرای نمایش به سالنها نمیآیند هرچند دغدغههای زیادی دارند اما میتوانند برای فرهنگ این شهر و زنده نگهداشتن هنر تئاتر در آن زمان بگذراند ولی تأسف در جایی بیشتر میشود که به عقیده من مسوولان رأس استان فرهنگ را به فراموشی میسپارند. خیلی دوست دارم بدانم که ارزیابی استاندار همدان از تئاتر چیست؟ در تئاتر چند نفر از هنرمندان را چهره به چهره میشناسند؟ چقدر از برنامهریزیهای استان را در زمینه فرهنگی به این هنر اختصاص میدهند؟ مدیران به ویژه مدیران فرهنگی باید برای تئاتر زمان بگذارند، نمایشها را ببینند و از هنرمندان دلجویی کنند. چرا نباید مسئولان در برنامهها و جشنوارهها جای خالی هنرمندان بزرگ و پیشکسوتان را احساس کنند. چرا هیچگاه از هنرمندان دلجویی نمیکنند و از هنرمندان برای حضور در برنامهها و جشنوارهها دعوت نمیکنند؟ گویا قصد دارند تئاتر همدان را از بازیهای اجرایی در ایام جشنوارهها دور کنند درصورتیکه در برگزاری چنین مراسمات و جشنوارههایی همه تئاتریها باید وارد کار شوند و بیشتر امور را خود هنرمندان همدان به عهده بگیرند. برنامهریزی و سیاستگذاری تئاتر باید در همدان باشد نه اینکه هنرمندان همدانی صرفاً مسئولیت سالنها را داشته باشند. زمانی میتوانیم بگوییم که جشنواره متعلق به همدان است که پس از 24 سال یک پای کار همدان باشد ولی تنها اتفاقی که بعد از سالها افتاده شاید این تغییر بوده که در چند سال اخیر از هنرمندان همدانی به عنوان داور استفاده شده ولاغیر. حتی به امور تفریحی هنرمندان همدانی در ایام جشنواره هم توجه نمیشود این در حالی است که هنرمندان دیگر استانها در هتلها اقامت و در اماکن مختلف تفریح میکنند و بهراحتی هم هزینه خود را دریافت میکنند در صورتی که هنرمندان همدانی در جشنواره بالاترین حجم کاری را دارند و حتی وقت خوردن غذا را هم ندارند و برای دریافت هزینهها باید مدت زمان طولانی بعد از جشنواره را به انتظار دریافت مبلغی ناچیز سپری کنند.
همدان نیوز: سخن آخر و پیام نورزی شما برای مخاطبان ما؟
از خداوند برای همه سلامتی را در سال جدید خواهانم چون وقتی هرکسی از لحاظ جسمانی سالم باشد میتواند به اهدافی که میخواهد برسد اما وقتی هر آنچه را که میخواهد داشته باشد و سالم نباشد، آرامش نخواهد داشت. امیدوارم بزرگترین آرزویم که تقریباً محال به نظر میرسد و آن ساخت دانشکده هنر است روزی محقق شود.
گفتگو: شکوفه رنجبر