امروزه رایانهها چنان در زندگی روزمره مردم جا پیدا کرده که تصور زندگی بدون رایانه غیر ممکن شدهاست. حالا همه ما به شنیدن پسوند الکترونیکی و هوشمند بعد از انواع واقسام پدیدهها عادت کردهایم؛ کارتهای هوشمند، بانکداری الکترونیک، آموزش الکترونیک، سلامت الکترونیک، تجارت الکترونیک، دولت الکترونیک و وقتی همه چیز در یک شهر الکترونیک می شود، در نهایت آن شهر به یک شهرالکترونیک یا هوشمند تبدیل خواهد شد.
مطابق تعریف کارشناسان، شهر الکترونیکی شهری است که در آن از ابزار ICT نظیر برنامههای کاربردی و کامپیوتر برای افزایش کارایی و اثر بخشی خدمات به مردم، بنگاههای اقتصادی وکارمندان دیگر بخشهای دولت استفاده میشود.
شهر الکترونیک، یکی از خاستگاههای مدیران شهری و شهروندان در عرضه کردن و مورد استفاده قرار دادن خدمات شهری است. شهر الکترونیک عبارت از شهری است که اداره امور شهروندان شامل خدمات و سرویسهای دولتی و سازمانهای بخش خصوصی به صورت برخط و بطور شبانهروزی، در هفت روز هفته با کیفیت و ضریب ایمنی بالا با استفاده از ابزار فنآوری اطلاعات و ارتباطات و کاربردهای آن انجام میشود یا به عبارت دیگر میتوان گفت در شهر الکترونیکی تمام خدمات مورد نیاز ساکنان از طریق شبکههای اطلاعرسانی تامین شود.
به این ترتیب دیگر نیازی به حرکت فیزیکی شهروندان برای دسترسی به خدمات دولت و نهادهای خصوصی نیست. در این شهر الکترونیکی، ادارات دیجیتالی جایگزین ادارات فیزیکی میشوند و سازمانها و دستگاههایی همچون شهرداری، حمل و نقل عمومی، سازمان آب منطقهای و غیره بیشتر خدمات خود را به صورت مجازی و یا با استفاده از امکاناتی که ICT در اختیار آنان قرار میدهد به مشترکین و مشتریان خود ارائه میدهند.
شهر الكترونیك یك اختراع و یا یك پیشنهاد نوآورانه نیست بلكه واقعیتی است كه بر اساس نیاز جای خود را باز میكند. اگر امروز چشم خود را بر نیاز ببندیم فردا باید با پرداخت هزینه بیشتر قدم در اجرای آن بگذاریم.
شهر هوشمند به شهری گفته میشود که بر اساس آخرین نظریههای تکامل یافته مدیریت شهری بر پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات، داری شش معیار اصلی باشد؛ حکمروایی هوشمند، شهروند هوشمند، محیط و محل زندگی، اقتصاد هوشمند، حمل و نقل هوشمند و انرژی هوشمند که هر یک از اینها بار معنایی خود را دارد.
این کار از طریق خرید، فروش و مبادله کالا، خدمات و اطلاعات در بستری از شبکههای کامپیوتری بخصوص اینترنت صورت میگیرد. در یک شهر هوشمند، کلیه اطلاعات و خدمات به صورت الکترونیک به مردم ارائه میشود. در حال حاضرنمونه های چندانی از شهرهای تمام هوشمند در جهان وجود ندارد. همان طوری که تصور وجود شهری که به طور کامل از وجود رایانه و خدمات الکترونیک بیبهره باشد، تقریبا غیر ممکن است.
در همدان نیز اقداماتی هر چند محدود در این زمینه انجام شده است؛ هرچند ایجاد دفاتر پیشخوان دولت و پلیس+10 را میتوان میانبری به این رویکرد قلمداد کرد اما چون مردم خود مستقیما از بستر فناوری اطلاعات برای دریافت خدمات اداری و دولتی بهرهمند نمیشوند و باز هم متصدی باجه این کارها را انجام میدهد، این رویکرد تنها نوعی واگذاری امور به غیر محسوب شده و مشمول اقدامات شهر الکترونیک نمیشود.
توزیع کارتهای شارژی استفاده از اتوبوسهای واحد میتواند نمونهای کوچک از برنامههای زیرمجموعه شهر الکترونیک باشد اما در خصوص موضوعی با گستردگی بیشتر و پوششی وسیعتر، شهر هوشمند به گونهای دیگر تعبیر میشود.
به عنوان مثال اگر سیستم ثبت درخواست اخذ پروانه ساخت و بهرهبرداری یا پروانه کسب و خیلی دیگر از خدمات شهرداری الکترونیکی باشد، دیگر نیازی به حضور فیزیکی افراد در بخشهای مختلف شهرداری احساس نمیشود که علاوه بر صرفهجویی در وقت شهروندان موجب افزایش سلامت اداری در سیستم شهرداریها نیز خواهد شد.
رسیدن به شهر الکترونیک و در نهایت شهر هوشمند کار یک روز و دو روز نیست و مستلزم صرف زمان، برنامهریزی، ایجاد زیرساختهای لازم، آموزش شهروندان و مواردی از این قبیل میباشد که امیدواریم شهرداری و شورای شهر همدان در دوره آتی نگاهی ویژه به این مقوله داشته باشند.